Φόβος

Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης συμμετείχε στο Διεθνές Εικαστικό Φεστιβάλ Πάτρας “Re – culture 2”  με την έκθεση «Φόβος» με έργα από τη Μόνιμη Συλλογή του.΄

Κεντρικός άξονας ήταν η έκθεση «Παιδικός φόβος» που είχε παρουσιαστεί πρόσφατα στο Μ.Σ.Τ. με έργα των καλλιτεχνών: Στέλλας Δρυγιαννάκη, Χρήστου Κωτσούλα (Capten), Χρυσούλας Σκεπετζή, Άγγελου Σκούρτη και αναπτύχθηκε με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, video installation και φωτογραφίας 21 ακόμη καλλιτεχνών: Αλεξίου Νίκος, Αποστόλου Ευγενία, Βούσουρας Ανδρέας, Δασκοπούλου Σίλεια, Δουλγέρης Χριστόφορος, Ζούνη Ελένη, Κρούσκα Πόπη, Κυπρής Γιώργος, Λοϊζίδου Μαρία, Μιχαήλου Ελένη, Μπαλονά Κωνσταντίνα, Μποκόρος Χρήστος, Νικολαϊδη Τόνια, Ντοκατζής Δημήτρης, Παπαδημητρίου Άγγελος, Παπαδημητρίου Μαρία, Παππά Νίνα, Ραϋμόνδος, Σκοπελίτης Στέλιος, Πάνος Φαμέλης, Χατζημιχάλης Γιώργος.

Στο κείμενό της η Μαρία Μαραγκού, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, αναφέρει:
«…Αν ο φόβος του καλλιτέχνη παραμένει η αμφιβολία για το ίδιο το έργο του και η πιθανή  σύγκριση και σύγκρουση με το αριστούργημα της τέχνης, ο φόβος του καθημερινού ανθρώπου είναι εκείνος της επιβίωσης. Δύο ακραία παραδείγματα συνδεδεμένα με μια ατέλειωτη στρατιά φόβων, καταστάσεις ψυχαναγκασμού, θανάτου, απροσδόκητου, βίας.

Ο κύριος κορμός της έκθεσης με έργα της μόνιμης συλλογής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, αφορά στον παιδικό φόβο και συμπληρώνεται με κάποια έργα-δείγματα μιας βαθύτερης κατάστασης φόβου που ακολουθεί τον άνθρωπο έως το βαθύ γήρας. Δεν υπάρχει λόγος να μακρηγορούμε ως προς την έρευνα των σημαντικών μορφών της ψυχανάλυσης και των ευρημάτων τους, για τον φόβο και τον παιδικό φόβο.

Η τέχνη, από τις πρώτες ιστορικές της στιγμές τον φόβο διαχειρίστηκε για να αφήσει έργα, είτε ως βίαια ίχνη στα βράχια ξορκίζοντας το κακό, είτε ως Βωμούς, Ναούς και Εκκλησίες, απέναντι στο λατρευτικό φόβο του θείου.
Οι κατακερματισμένες μορφές της τέχνης του 20^ου αιώνα, τα πρόσωπα του Βαν Γκόγκ, οι Μορφές του Μπέικον, τα σώματα του Φρόιντ, ασφαλώς αναζητούν την αλήθεια τους βίαια, τόσο ώστε να χάνουν, ευτυχώς, την ψυχραιμία που απαιτεί ένα έργο που θα ανήκε στη χωρία της maestria και στις συμβάσεις μιας τέχνης άριστα εκτελεσμένης για να στολίζει τον τοίχο.  Βλέπετε, έχουν προηγηθεί δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, έχουν γίνει επαναστάσεις στο όνομα της κατάργησης του φόβου, έχουν μεταναστεύσει άνθρωποι για μια καλύτερη ζωή δίχως φόβο.
Ο 21^ος αιώνας, πάλι, μάλλον μας κάνει όλους να συνειδητοποιούμε τους φόβους και τις απειλές μιας ανεξέλεγκτης γεωπολιτικής επικυριαρχίας  ισχυρών, δίχως ακριβές πρόσωπο.  Είναι οι άνθρωποι, οι εταιρίες, οι τράπεζες, η καταστροφή του πλανήτη, ο οικονομικός πόλεμος;

Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, οργανώνοντας την έκθεση «Παιδικός Φόβος» θέλησε να προσεγγίσει το ζήτημα, αρχικά στο χώρο του σχολείου. Εδώ, εντάσσεται ο φόβος της βίας που δέχεται το παιδί, η συναισθηματική  κακοποίηση που προκαλεί μια λεκτική προσβολή, ο φόβος της απόρριψης, ή της τιμωρίας.

Περιελάμβανε έργα τεσσάρων καλλιτεχνών που δούλεψαν γι’ αυτό ακριβώς το ζήτημα.
Το έργο του Άγγελου Σκούρτη με τον τίτλο «Τραυματισμένα Παιδιά-Μαχαιρωμένοι Πίνακες» προέρχεται από βιασμένα έργα, από μια ομάδα πολύ νέων ανθρώπων που τους επιτέθηκαν σε έκθεση στον ανοιχτό χώρο. Ο καλλιτέχνης, τα περιμάζεψε και με φροντίδα γιατρού προσπάθησε να τα σώσει, όχι σαν έργα τέχνης αλλά για την σημειολογία-ιδεολογία που εκπέμπουν.
Η εγκατάσταση της Χρυσούλας Σκεπετζή, πάλι, εγκλείει τα παιδικά παπουτσάκια σε ένα κλουβί, αφήνοντας έξω, στην ελευθερία, μόνο μια παιδική της ζωγραφιά.  Η ίδια, η εικαστικός, πανεπιστημιακός παράλληλα, κουβαλά στο χώρο της έκθεσης, μια στοίβα βιβλίων με παμπάλαια πρακτικά της Παιδαγωγικής Σχολής.
Το παιδικό όνειρο του Χρήστου Κωτσούλα (Capten), εμπεριέχει το φόβο του κόσμου των μεγάλων. Ο «μπαμπούλας» λέει ο καλλιτέχνης, ο τρόμος του παιδιού είναι, ίσως, ο ίδιος ο θάνατος, ο μεγαλύτερος φόβος του ανθρώπου αλλά  και η μονάδα μέτρησης του χρόνου. Ένα γιγάντιο πηλήκιο, η πραγμάτωση του παιδικού ονείρου που όσο πραγματώνεται μεγαλώνει και ο φόβος της απώλειας.
Άμεση η δουλειά της Στέλλας Δρυγιανάκη στο θέμα του παιδικού φόβου. Το πιο παλιό σχολείο του Ρεθύμνου, στην καρδιά της παλιάς πόλης, συγκεντρώνει σήμερα ελάχιστα ελληνόπουλα και εκατοντάδες παιδιά μεταναστών. Η καλλιτέχνης, φωτογραφίζει και στη συνέχεια ζωγραφίζει τα προσωπάκια των παιδιών στο έργο της με τον τίτλο «Το κακό Προσφυγάκι». Είναι το παιδί που φοβάται, αφού συνήθως  το στραβοκοιτάζουν, το υποψιάζονται και ίσως  δεν του δίνουν φαγητό στο συσσίτιο των Ελλήνων κάποιοι καλοί «Χριστιανοί».

Η έκθεση, περιελάμβανε ακόμη έργα που εγκλείουν το φόβο, όπως τα σφαγεία του Στέλιου Σκοπελίτη, τα πορτρέτα των Μικρασιατών του Γιώργου Χατζημιχάλη, τα πορτρέτα των τρομαγμένων γυναικών της Ντίνας Μπαλονά και της Ελένης Μιχαήλου, τα έργα του υπαρξιακού φόβου που βγαίνει στην χειρονομία της Ευγενίας Αποστόλου, το κελί του Δημήτρη Ντοκατζή καθώς και το μέτρημα του χρόνου της Νίνας Παππά.  Την ψυχολογική βία στα έργα της Ελένης Ζούνη. Ο φόβος του θανάτου εμφανής στα έργα του Ανδρέα Βούσουρα, του Γιώργου Κυπρή, της Μαρίας Λοϊζίδου, του Χρήστου Μποκόρου, της Σίλειας Δασκοπούλου. Ο φόβος της καταστροφής του περιβάλλοντος στα έργα της Τόνιας Νικολαϊδη. Ακόμη έργα που αναπαριστούν το θείο, όπως ο χορός του Δερβίση της Μαρίας Παπαδημητρίου ή τα Μοναστήρια του Νίκου Αλεξίου ή ο Άγγελος του Ραϋμόνδου. Σκωπτικός ο φόβος για τον κατακτητή του Άγγελου Παπαδημητρίου. Τέλος ένα video της Πόπης Κρούσκα (πρώτη ύλη μια εικόνα τραβηγμένη από την τηλεόραση) από τους βομβαρδισμούς στο Ιράκ, φωτογραφίες και video του Χιστόφορου Δουλγέρη στο ζήτημα του φόβου καθώς και το έργο του Πάνου Φαμέλη.

Η συνοπτική ματιά στο περιεχόμενο της έκθεσης, καθορίζει το αίσθημα απέναντι στο φόβο, υπαρκτό και μη, σε μια εποχή μιας νέας μετανάστευσης, μιας φτωχοποίησης, σε ένα κομμάτι της Νότιας Ευρώπης που δεν μπορεί να ξορκίσει το φόβο με την ελπίδα ενός happy end...".

Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου, στο Σκιαγιοπούλειο Ίδρυμα, στην  Πάτρα ενώ η διάρκειά της ήταν έως το τέλος Οκτωβρίου 2013.