Πάσχον Σώμα

 

 Το Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης (σημερινό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης), εγκαινίασε στις 15 Μαΐου 2004, στο Χώρο Τέχνης «8»  (Χειμάρας 8 - Ρέθυμνο), την έκθεση με τίτλο «Πάσχον Σώμα».

Επρόκειτο για μία παραγωγή, έρευνα, για την ασθένεια όπως εμφανίζεται, μεταμορφώνει και παραμορφώνει το σώμα και τη σχέση του καλλιτέχνη μ’ αυτήν, βιωματική με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Το νεκρό σώμα το οποίο παρέχει πληροφορίες στο «Μάθημα ανατομίας» του Ρέμπραντ, ασφαλώς υπήρξε στο πρόσφατο παρελθόν του ένα πάσχον εν ζωή σώμα που δημιουργεί ερωτηματικά τόσα όσα και το μέγεθος του πόνου που έχει υποστεί μία χορεύτρια του Ντεγκά πριν φτάσει στην τελειότητα της κίνησής της.

Ο οικείος πόνος, εκείνος που μας απασχολεί, ανήκει στο χρόνο μας και στο πεδίο που διαπραγματεύεται η έκθεση. Οι κοινωνίες μας δεν γνώρισαν την πολυζωγραφισμένη άμεσα ή έμμεσα πανούκλα, ξέρουν καλά ωστόσο το πάσχον σώμα και τα χαρακτηριστικά του καρκίνου ή του aids.

Στα άμεσα ενδιαφέροντα και τον προγραμματισμό του Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης, η έκθεση για την ασθένεια μας απασχολούσε από μερικά χρόνια.

Στο κείμενό της στον κατάλογο της έκθεσης η Μαρία Μαραγκού – Διευθύντρια του Κ.Σ.Ε.Δ., γράφει:

«Η ιδέα μίας παραγωγής με θέμα και τίτλο «Το Πάσχον Σώμα» ωρίμασε, αφού τακτοποιήθηκαν συναισθηματικά και πήραν τη σωστή τους θέση, οι εμπειρίες του project του Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης «Κήπος» που έγινε το 1997 στο Ψυχιατρείο Χανίων, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών και ασθενών. Η επιμέλεια εκείνης της οργάνωσης, με το έργο in situ και την έκθεση με έργα των ασθενών που ακολούθησε και που αποτελούν υλικό πολύτιμο της μόνιμης συλλογής μας, η σχεδόν καθημερινή επαφή με τις εξαιρετικές προσωπικότητες που γνώρισα, έζησα και δούλεψα μαζί τους, κατέληξαν στην επιθυμία της συγκεκριμένης έκθεσης.

… Η συνεργασία με ένα χειρουργό, δηλαδή ένα γνώστη της ανατομίας και των παραμορφώσεων του σώματος, οδήγησε στο Σταύρο Τσιγκόγλου, με τη διπλή του ιδιότητα: γιατρός και γνώστης της σύγχρονης τέχνης.»

 Η έκθεση γνώρισε αρκετά παθήματα, δηλαδή αναβολές, μέχρις ότου υλοποιηθεί.

 Το κείμενο του Σταύρου Τσιγκόγλου για τον κατάλογο της έκθεσης είναι μια ενδελεχής μελέτη της ασθένειας στη σύγχρονη τέχνη που αναπτύσσεται σε πέντε ενότητες:

 Καρκίνος του μαστού, ασθένειες, κακωσικές ενέργειες.
«Ο καρκίνος του μαστού, τρομοκρατεί τις γυναίκες ως καρκίνος αλλά και ως ακρωτηριασμός του μαστού που έχει ουσιαστική και συμβολική αξία για τη μητρότητα, τη θηλυκότητα και τη σεξουαλική ζωή της γυναίκας… Στους πρώτους μήνες μετά τη μαστεκτομή οι πιο έντονες και συχνές ψυχολογικές εκδηλώσεις είναι: 46% δυσκολίες με το σεξ, 32% κατάθλιψη, 30% άγχος και 61% δυσκολίες με τη δουλειά. Η οργή, η άρνηση, η κατάθλιψη και η αποδοχή, αποτελούν στάδια που συνήθως περνά το άτομο όταν αντιμετωπίζει ένα καταστροφικό γεγονός. Οι καλλιτέχνες στα έργα τους εκφράζουν όλους αυτούς τους μηχανισμούς άμυνας και τις ψυχοπαθητικές εκδηλώσεις, σε διαφορετικά στάδια με διαφορετικό τρόπο».

Τέχνη για το Αids.
«Στα τέλη της δεκαετίας 1980, πάνω από 500 καλλιτέχνες είχαν το aids ως ένα από τα θέματα που τους απασχολούσαν. Στις ΗΠΑ η νόσος προσέβαλε καλλιτέχνες, τεχνοκριτικούς, γκαλερίστες σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Αρκετοί πέθαναν προτού ολοκληρώσουν το έργο τους: Keith Haring, Robert Mapplethorp, Arnold Fern και άλλοι. Πολλά έργα, όπως φαίνεται από καταλόγους εκθέσεων, ήταν έργα έρωτα και θανάτου. Οι καλλιτέχνες υπερασπίζονταν τις ερωτικές τους επιλογές και συχνά ωραιοποιούσαν και εξιδανίκευαν την ομοφυλοφιλία και τη συμπτωματολογία της νόσου….»

Το Πάσχον Σώμα του καλλιτέχνη στη Body Art.
«Καλλιτέχνες υποβάλλουν το σώμα τους σε τραυματικές πράξεις όπου δοκιμάζονται οι αντοχές του σώματος αλλά και οι αντοχές των θεατών. Ακραίες, εξωφρενικές, απίστευτες, απερίγραπτες, επικίνδυνες παραστάσεις νεκροφιλίας, νεκροφαγίας, ανακύκλωσης των σωματικών απεκκρίσεων κ.α. Πράξεις που κάνουν τους θεατές οφθαλμολάγνους και σαδιστές και χρειάζονται την ερμηνεία ψυχαναλυτών, φιλοσόφων, κοινωνιολόγων, γλωσσολόγων, ανθρωπολόγων και φυσικά τεχνοκριτικών».

Το Πάσχον Σώμα ως μεταφορά
«Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν εικόνες των παθών του σώματος για να εκφράσουν τις ιδέες τους και τα συναισθήματά τους. Ιδέες φιλοσοφικές, ποιοτικές, θεολογικές, υπαρξιακές, αισθητικές».

Παρωδία-Σαρκασμός
"Οι καλλιτέχνες με τα έργα τους παρωδούν τον κόσμο της ιατρικής. Σαρκάζουν και αυτοσαρκάζονται, δημιουργούν κωμικοτραγικές καταστάσεις που φέρνουν το κοινό σε αμηχανία και σκέψη, ενώ υποσκάπτουν με χιούμορ το χώρο της τέχνης".

Η  ενδεικτική σύνοψη αυτής της μελέτης για το Πάσχον Σώμα, περιλαμβάνει έργα των καλλιτεχνών:
Marina Abramovic [Αμπράμοβιτς Μαρίνα], Τάκης Γερμενής, Robert Gober [Ρόμπερτ Γκόμπερ], Βασιλική Γκότση, Inka Essenhigh [Ινκα Εσσενχάϋ], Τάκης Ζερδεβάς, Marc Quinn [Μαρκ Κουίν], Στάθης Λογοθέτης, Μαρία Λοϊζίδου, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Τάσος Μισούρας, Κώστας Μπασάνος, Ξενοφών Μπήτσικας, Ross Bleckner [Ρος Μπλέκνερ], Χρόνης Μπότσογλου, Αγγελος Παπαδημητρίου, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Λήδα Πάττα, Jean Rustin [Ζαν Ρούστεν], Εδουάρδος Σακαγιάν, Ene-Liis Semper [Ενε-Λίς Σέμπερ], Kiki Smith [Kίκι Σμιθ], Φανή Σοφολόγη, Άσπα Στασινοπούλου, Χρήστος Χαρίσης, Mona Hatum [Μόνα  Χάτουμ], Νίκος Χουλιάρας, Αχιλλέας Χρηστίδης.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στο Δημήτρη Δασκαλόπουλο για την παραχώρηση των έργων των καλλιτεχνών MarinaAbramovic [Αμπράμοβιτς Μαρίνα], KikiSmith [Kίκι Σμιθ], MarcQuinn[Μαρκ Κουίν], InkaEssenhigh [Ινκα Εσσενχάϋ], MonaHatum[Μόνα  Χάτουμ].

Ευχαριστούμε επίσης για την παραχώρηση έργων και υλικού τεκμηρίωσης τους συλλέκτες  Δάκη Ιωάννου, Λεωνίδα Μπέλτσιο, Ζαχαρία Πορταλάκη, Δήμητρα Σταμπούλη, Σταύρο Τσιγκόγλου, Βλάσση Φρυσίρα, Νικόλα Χρηστάκη, τις γκαλερί Α.Δ., Ρεβέκκα Καμχή, Καππάτος, Νέες Μορφές, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας και τους καλλιτέχνες που δάνεισαν ή δημιούργησαν νέα έργα για την έκθεση.

Με την έκθεση κυκλοφόρησε δίγλωσσος κατάλογος. 

Η διάρκεια της έκθεσης ήταν ως τις 30 Ιουνίου 2004.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, έγιναν ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.

 Marina Abramovic 
 Παπούτσια για αναχώρηση, 1991   
 Αμέθυστος
 Ευγενική παραχώρηση
 Συλλογή Δημ. Δασκαλόπουλου, Αθήνα

                
Εδουάρδος Σακαγιάν                                                    Στάθης Λογοθέτης
Το Νοσοκομείο, 1986                                                        Ε25 ΙΙΙ, 1963
Λάδι σε μουσαμά                                                            Μικτή τεχνική, λάδι
Ευγενική παραχώρηση                                                   Ευγενική παραχώρηση 
Συλλογή Σταύρου Τσιγκόγκλου,                                  Συλλογή Παντελή Αραπίνη, 
Αθήνα                                                                                  Αθήνα
    



   
     
        


  
                                                                                  Στάθης Λογοθέτης
Inka Essenhigh                                                          Ε79 Torso - γυναικείο, 1967
Χειρουργείο, 1999                                                       Ε84 Torso - ανδρικό, 1968
Λάδι σε μουσαμά                                                      Μικτή τεχνική, λάδι
Ευγενική παραχώρηση                                             Ευγενική παραχώρηση
Συλλογή Δημ. Δασκαλόπουλου, Αθήνα                 Συλλογή Λεωνίδα Μπέλτσιου
                                                               
 

      Kiki Smith
      Κρεβάτι με χέρια, 1996
      Κερί, εγκαυστικό λάδι σε ξύλο & βαμβάκι
      Ευγενική παραχώρηση
      Συλλογή Δημ. Δασκαλόπουλου, Αθήνα